UKOSEFU WA ARV NA CHANJO WAZUA HATARI KUBWA KENYA
Kenya, ambayo hapo awali iliheshimiwa kama kitovu cha huduma za afya kanda ya Afrika Mashariki, sasa inakabiliwa na janga la kiafya lisilo na kifani. Nchi hii imeishiwa na vifaa muhimu vya matibabu, ikiwemo dawa za HIV, vifaa vya kupima, na chanjo muhimu, hali ambayo imewaweka mamilioni ya Wakenya katika hatari kubwa ya magonjwa na vifo. Janga hili linaloendelea linaweka wazi uzembe na udhaifu wa mfumo wa serikali ya Kenya, ambayo imeshindwa kuwahudumia wananchi wake.
Nchi Katika Hatari: Takwimu Hazidanganyi
Takwimu ni za kusikitisha. Kenya ilirekodi maambukizi mapya 16,752 ya HIV mwaka 2024, wanawake wakiwa wameathirika zaidi kwa idadi ya 10,784, huku wanaume wakifikia 5,968. Pamoja na kuzorota kwa hali hii, mahospitali ya umma na binafsi yameishiwa na dawa ya Atazanavir, ambayo ni muhimu kwa wagonjwa wa HIV. Pamoja na uhaba wa kondomu na vifaa vya kupima HIV, hali hii inaweka mamilioni ya watu kwenye hatari ya maambukizi na vifo. Kwa kusikitisha, mwaka jana pekee, kulikuwa na vifo vya 20,480 vinavyohusiana na Ukimwi, vikiwemo vifo vya watoto 2,607*—takwimu ambazo zinapaswa kuwa aibu kwa serikali yoyote.
Mbali na changamoto za HIV, mgogoro huu umeenea kwenye nyanja nyingine muhimu za afya. Chanjo ya BCG kwa watoto wachanga, ambayo ni muhimu katika kuzuia kifua kikuu, imekwisha kote nchini. Watoto wachanga waliozaliwa katika miezi sita iliyopita hawajachanjwa, na hakuna suluhisho la haraka linaloonekana. Wakati huo huo, kambi za wakimbizi kama Kakuma na Dadaab zimeripoti upungufu mkubwa wa chanjo, jambo linaloonyesha uzembe wa serikali kwa makundi yaliyo hatarini zaidi.
Ufisadi na Uzembe wa Mfumo: Kemsa ya Aibu
Mamlaka ya Ugavi wa Vifaa vya Matibabu Kenya (Kemsa) ni kielelezo cha ufisadi wa mfumo na uzembe unaoitesa serikali. Kondomu zaidi ya milioni moja, vyandarua 908,000, na dawa za kifua kikuu zenye thamani ya mamilioni zilipotea kutoka maghala ya Kemsa mwaka 2024. Ripoti za ukaguzi zinaonyesha bei za dawa zilizopandishwa kiholela na maghala yaliyojaa bidhaa, hali inayofanya iwe vigumu kufuatilia vifaa vya matibabu. Kemsa imeshindwa hata kusambaza kondomu milioni 31, huku vipande milioni 93.6 vilivyokuwa vimeahidiwa vikibaki kusubiriwa bila matumaini.
Ahadi Tupu na Matumaini Yasiyo na Mashiko
Mbele ya dharura hii ya kiafya, serikali imeishia kutoa maagizo na ahadi zisizoeleweka. Wizara ya Afya imetangaza mpango wa kubadili baadhi ya matibabu ya HIV kwa wagonjwa, lakini hatua hizi haziwapi nafuu yoyote wagonjwa wanaotegemea dawa hizi kwa maisha yao. Wakati maafisa wa serikali wanawahakikishia Wakenya kuwa vifaa vya matibabu vitawasili kufikia Februari, kwa wale wanaopambana na HIV au wanaowatunza watoto wachanga wasiochanjwa, ahadi hizi hazina maana yoyote ya haraka.
Serikali Iliyozembea Kuwahudumia Watu Wake
Mgogoro huu si tu kushindwa kwa usimamizi wa huduma za afya—ni usaliti kwa wananchi wa Kenya. Kwa miaka mingi, serikali imejivunia sifa za kimataifa kwa juhudi zake za kupambana na HIV/AIDS, lakini leo inafichuliwa kwa kushindwa kabisa kulinda raia wake. Serikali inayojinasibu kutetea afya kama haki ya binadamu imeacha uzembe, ufisadi, na ukosefu wa uwajibikaji kuhatarisha maisha ya mamilioni.
Viongozi wa Kenya lazima wawajibike kwa kushindwa kwao. Je, ni vipi taifa lililoheshimiwa kwa maendeleo yake ya afya limefikia hali hii mbaya? Kwa nini mamilioni ya watu wamesahaulika huku mashirika kama Kemsa yakitoa kipaumbele kwa maslahi binafsi badala ya afya ya umma?
Wito wa Hatua
Wakenya wanastahili zaidi. Wanahitaji viongozi wanaoweka ustawi wa wananchi mbele ya siasa za maneno matupu na ufisadi. Mgogoro huu ni mwito wa taifa kudai uwajibikaji, uwazi, na uongozi makini. Wakati wa visingizio umekwisha. Ni wakati wa kuweka afya ya Wakenya mbele kwa gharama yoyote.
